Badania screeningowe, zwane także badaniami przesiewowymi, są to badania, które przeprowadzane są na ludziach zdrowych, ale znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka. Stosowane są przy diagnozowaniu nowotworów, a więc, przykładowo, w przypadku nowotworów piersi grupą podwyższonego ryzyka są kobiety po 35. roku życia. Ich celem jest możliwie jak najwcześniejsze wykrycie stanu nowotworowego.
Założenia
Aby badanie screeningowe miały sens, konieczne jest spełnienie szeregu zasad. Przede wszystkim muszą one charakteryzować się cechami, które opisywane są jako swoistość i czułość. Pierwsza z tych cech określa zdolność badania do wykrycia osób zdrowych, czyli im wyższy jest współczynnik tego parametru, tym mniej uczestniczących w badaniu osób zdrowych zostaje zidentyfikowanych jako osoby chore. Czułość z kolei jest parametrem odwrotnym – im wyższa, tym więcej chorych zostaje błędnie opisane jako zdrowe. Testy przesiewowe muszą brać pod uwagę oba te czynniki.
Inne założenia
Badanie przesiewowe muszą być przeprowadzane w jak największej liczbie osób z grupy podwyższonego ryzyka oraz być prowadzone konsekwentnie przez wiele lat, dlatego też konieczne jest, aby na badania zgłaszać się regularnie. Związane jest to niestety z wysokimi kosztami, jakie ponoszone są przez podmioty badające. Aby badania były reprezentatywne i opłacalne, konieczne jest przeprowadzanie badań na dużej grupie, co z kolei jest powodem tego, że wykrywane są nowotwory o wysokim współczynniku zapadalności.
Zwiększanie świadomości
Z uwagi na to, że do badań potrzebna jest bardzo liczna grupa, oraz na to, że dotyczy ono często pojawiających się nowotworów, istotnym elementem screeningu jest zwiększanie świadomości społecznej dotyczącej programów profilaktycznych, wczesnego wykrywania chorób oraz wiadomości na ich temat. Pierwsze fazy nowotworów są bezobjawowe, dlatego też świadomość społeczna może znacząco przyczynić się do częstszego wykrywania chorób nowotworowych na początku ich trwania, co daje duże szanse wyleczenia.
Rodzaje badań – rak piersi
Rodzaje badań w ramach screeningu są różne w zależności od rodzaju nowotworu. W zakresie profilaktyki raka piersi promuje się samobadanie w domu oraz mammografię. Samodzielne badanie jest metodą dyskusyjną z uwagi na niską czułość tego badania, czyli osoba chora może przeprowadzić je niewystarczająco dokładnie i w konsekwencji błędnie zidentyfikować się jako zdrowa. Jest jednak świadectwem świadomości, którą badania screeningowe chcą zwiększać, co może w dalszej perspektywie skutkować tym, że potencjalna chora uda się także na badania lekarskie.
Rodzaje badań – rak jelita grubego
Wśród badań, które mają na celu wykrycie raka jelita grubego, znajdują się test na krew utajoną w kale, a w dalszej kolejności – badania radiologiczne, kolonoskopię oraz sigmoidoskopię. Problemem może być to, że wielu pacjentów nie chce poddać się takim badaniom. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby po 50. roku życia. Im badanie na krew utajoną zalecane jest raz rocznie, natomiast sigmoidoskopia – raz na pięć lat.
Rodzaje badań – rak szyjki macicy
Najskuteczniejszym z badań, które mają na celu wykrycie tego nowotworu, jest wymaz z kanału szyjki macicy. Jest to także badanie dość tanie w porównaniu z innymi proponowanymi badaniami profilaktycznymi. Grupa podwyższonego ryzyka nie jest jasno określona – standardy wahają się od 20. do 30. roku życia. Innym często podawanym standardem jest wykonywanie badania od momentu rozpoczęcia aktywności seksualnej. Niezależnie od wieku, zalecane jest wykonywanie go raz w roku.
Ogromną zaletą badań screeningowych jest to, że stopniowo zwiększają one świadomość osób zagrożonych chorobą oraz ich bliskich, którzy przez dobry przykład również mogą bardziej zatroszczyć się o swoje zdrowie. Wykonywanie profilaktycznych badań pozwoli także na bardziej efektywne leczenie w przypadku wczesnego wykrycia choroby.
